दालचिनी

'दालचिनी' या मसाल्याची छबी असलेले भारत सरकारने छापलेले  ५ रुपये किमतीचे हे टपाल तिकीट.

माझ्या माहितीनुसार या तिकीटाचे प्रकाशन वर्ष : २००९


दालचिनी हा मसाल्याचा पदार्थ 'cinnamomum' जातीच्या झाडाच्या खोडाच्या आतील सालीपासून बनवला जातो. या झाडाच्या खोडाला कापून बाहेरील आवरण तासून आतील गर अलगदपणे बाजूला काढतात.  त्याच्या भेंडोळ्या करून त्या वाळवल्या जातात. या भेंडोळ्याच आपण स्वयंपाकात वैशिष्ट्यपूर्ण सुवास आणणारी दालचिनी म्हणून वापरतो.

हा मसाल्याचा पदार्थ भारताच्या शेजारी देशांमध्ये (चीन , श्रीलंका) व मसाल्याच्या पदार्थासाठी सुप्रसिद्ध असलेल्या ईंडोनेशिया मध्ये विशेष करून आढळतो.

काळे मिरे

'काळी मिरी' या मसाल्याची छबी असलेले भारत सरकारने छापलेले  ५ रुपये किमतीचे हे टपाल तिकीट.

माझ्या माहितीनुसार या तिकीटाचे प्रकाशन वर्ष : २००९

मिरे अथवा काळी मिरी हा सहजपणे आढळून येणारा एक मसाल्याचा पदार्थ.

'piper nigrum' नावाच्या वेलीला लागणाऱ्या अत्यंत छोट्या छोट्या फळांना वाळवून मिरे तयार केले जाते. भारतात केरळ राज्यात या मसाल्याचे मूळ स्थान आहे.

व्हिएतनाम हा जगात सर्वात जास्त मिरे पिकवणारा देश म्हणून ओळखला जातो. विशेष म्हणजे एरवी मसाल्याच्या पदार्थांशी फारशी जवळीक न साधणाऱ्या  पाश्चिमात्य खाद्यसंस्कृतीत सुद्धा 'black pepper' नावाने ही मिरपूड आनंदानी मिरवते. 'piperine' नावाच्या रासायनिक घटकामुळे मिऱ्याला त्याची वैशिष्ट्यपूर्ण चव मिळते. काळ्या मिऱ्याचा जागतिक व्यापार हजारो वर्षांपासून चालू असून आजही जगात एक महत्वाचा व्यापारी पदार्थ म्हणून मिऱ्याचे स्थान अबाधित आहे.

वेलची

'वेलची' या लज्जतदार मसाल्याची छबी  असलेले भारत सरकारने छापलेले  ५ रुपये किमतीचे हे टपाल तिकीट.

माझ्या माहितीनुसार या तिकीटाचे प्रकाशन वर्ष : २००९

वेलची अथवा वेलदोडा हा जवळपास प्रत्येकाने चाखलेला एक मसालावर्गीय पदार्थ आहे. मग ते खास 'वेलची श्रीखंड' असो अथवा मित्रांसोबतच्या गप्पांची लज्जत वाढवणारा 'इलायची चाय'. आजी किंवा आईने बनवलेला साजूक तुपातला रव्याचा लाड़ू असो अथवा अस्सल बिर्याणी ! वेलदोडा आपले अस्तित्व दाखवल्याशिवाय राहत नाही.

वेलची म्हणजे 'Elettaria cardamomum' नावानी वर्गीकृत केलेल्या वनस्पतीच्या शेंगामधील बी. वेलची हे अस्सल भारतीय मसाला पीक. हा पदार्थ मूळचा भारतातील केरळ राज्यातील. फार पूर्वीपासून म्हणजे अगदी हजारो वर्षांपासून हा मसाल्याचा पदार्थ भारतातून व्यापारी मार्गाने जगात विखुरलेल्या अनेक मानवी संस्कृतींपर्यंत पोहोचत होता व त्यांच्या खाद्याची लज्जत वाढवत होता. अशा या वेलचीचा उपयोग अख्खी न सोललेली शेंग जशीच्या तशी वापरून अथवा सोलून केवळ  आतल्या बियांच्या माध्यमात केला जातो. वेलचीची  'बडी इलायची' नावाची एक जात हिमालयात आढळते.

आजच्या घडीला जगात विकल्या जाणा-या मसाल्याच्या पदार्थांत वेलची तिस-या क्रमांकाचा भाव पटकावते !